Đêm ngày 16/8/2020, Em Đ.X.L, 14 tuổi ở xã Xuân Viên bị rắn cắn vào đốt số 4 bàn chân trái, do bất ngờ nên không kịp xác định được loại rắn, ngay sau bị cắn em L bắt đầu xuất hiện các triệu chứng của nhiễm nọc độc. Gia đình lập tức đưa đến Trung tâm Y tế huyện Yên Lập để cấp cứu.
Khi đến Trung tâm Y tế, Em L nhanh chóng được các Bác sỹ tại khoa Cấp cứu, hồi sức tích cực và Chống độc trấn an, thăm khám và làm các cận lâm sàng cần thiết. Ngón 4 chân trái của người bệnh có vết răng xước dài 3cm, không chảy máu, không bầm tím đã được xử trí vệ sinh và cho dùng thuốc.
Kết quả chụp X-quang phổi cho thấy hình ảnh nhiều lan tỏa hai bên trường phổi (nhu mô phổi 2 bên kém sáng dày thành phế quản). Sau khoảng 7 tiếng từ khi bị cắn, em L khó thở nhiều, đau nhiều vùng cổ, không nói được, vật vã kích thích, tím môi và gốc mũi, phổi thông khí giảm.
Nhận định người bệnh nhiễm độc tố gây liệt cơ hô hấp, bác sỹ đã tư vấn, giải thích phương pháp cấp cứu và người nhà đã đồng ý để tiến hành đặt nội khí quản. Ngay sau đó, em L. được đặt ống nội khí quản với máy thở IPPV đồng thời theo dõi chỉ số sinh tồn qua máy Mornitor 7 thông số. Em L được dùng thuốc qua truyền tĩnh mạch, đặt sonde túi dẫn lưu, sonde dạ dày và hút đờm dãi, cứ cách mỗi 4 tiếng được cho ăn cháo và sữa qua ống sonde. Sau 10 ngày điều trị tích cực, Em L đã phục hồi hoàn toàn, khỏe mạnh để ra viện trở về tiếp tục đi học.
Bác sỹ Chuyên khoa I Đinh Xuân Hạnh, Trưởng khoa CC, HSTC&CĐ chia sẻ: “Theo ghi nhận của chúng tôi, cứ vào mùa mưa số bệnh nhân nhập viện cấp cứu do bị rắn độc cắn lại gia tăng. Nếu sơ cứu khi bị rắn độc cắn không đúng cách, nạn nhân có nguy cơ bị hoại tử chi, nhiễm trùng máu, hay thậm chí là tử vong. Hầu hết các vết rắn cắn xảy ra trên các chi, sau khi bị rắn độc tấn công nạn nhân sẽ có các biểu hiện như: Đau rát nghiêm trọng tại vết thương trong vòng 15 – 30 phút; Vết cắn sau đó có thể sưng nề và bầm tím, đôi khi lan rộng lên khắp cánh tay hoặc chân và gây hoại tử da; Các dấu hiệu khác bao gồm: Buồn nôn, khó thở và cảm giác cơ thể yếu dần đi, thấy có mùi vị kỳ lạ trong miệng, nói khó, mờ mắt, khó thở, liệt toàn thân, loạn nhịp tim,… và rất dễ tàn phế hoặc tử vong do liệt các cơ hô hấp. Tuỳ thuộc vào các triệu chứng của người bệnh bị rắn độc cắn, chúng tôi sẽ tiến hành cấp cứu, điều trị bằng truyền huyết thanh kháng nọc rắn phù hợp, truyền dịch chống sốc, hỗ trợ hô hấp cho người bệnh bằng thở oxy hoặc đặt nội khí quản.”
Trung tâm Y tế huyện Yên Lập khuyến cáo người dân cách sơ cứu khi bị rắn cắn và đề phòng rắn cắn như sau:
Cách sơ cứu ban đầu khi bị rắn cắn:
Sau khi bị rắn độc cắn cần sơ cứu ngay, tiến hành trước khi vận chuyển bệnh nhân đến bệnh viện. Có thể người khác giúp đỡ hoặc do bản thân bệnh nhân tự làm.
Sơ cứu với mục tiêu:
- Loại bỏ bớt nọc độc và làm chậm sự dịch chuyển của nó từ vết cắn xâm nhập vào trong cơ thể.
- Bảo vệ tính mạng của bệnh nhân, ngăn chặn và xử trí sớm các biến chứng trước khi bệnh nhân đến được cơ sở y tế.
- Vận chuyển bệnh nhân một cách nhanh nhất, an toàn nhất đến cơ sở y tế.
- Các bước sơ cứu nên làm:
- Di chuyển nạn nhân xa ra khỏi tầm hoạt động của con rắn
- Trấn an nạn nhân
- Không để nạn nhân tự đi lại. Bất động chân, tay bị cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập vào trong cơ thể nhanh hơn).
- Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, tay bị cắn (vì có thể gây chèn ép khi vùng đó bị sưng nề).
- Áp dụng biện pháp băng ép bất động với một số loại rắn hổ (rắn cạp nong, cạp nia, hổ mang chúa, rắn biển và một số giống rắn hổ mang thường), băng ép bất động để làm chậm sự xuất hiện triệu chứng liệt.
- Dùng các băng chun giãn, băng vải hoặc tự tạo từ khăn, quần áo. Băng tương đối chặt nhưng không quá mức (còn sờ thấy động mạch đập). Bắt đầu băng từ ngón chân, tay đến hết toàn bộ chân, tay bị cắn. Dùng nẹp cứng (nẹp, miếng gỗ, que, miếng bìa cứng,…) cố định chân, tay bị cắn.
Lưu ý: Không băng ép khi rắn lục cắn vì có thể làm vết thương nặng thêm.
- Có thể rửa vết cắn bằng xà phòng với nước sạch hoặc nước muối sinh lý
- Điều chỉnh tư thế sao cho vùng bị cắn nằm thấp hơn mức tim, chẳng hạn như nằm xuống, kể cả trong lúc được vận chuyển đến bệnh viện
- Nếu nạn nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo (hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế có tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay,..). Nếu có dấu hiệu ngừng tuần hoàn thì tiến hành hồi sinh tổng hợp ngay tại chỗ và chờ nhân viên y tế đến.
- Nhanh chóng vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế đồng thời duy trì băng ép, bất động, để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.…
Chú ý: Bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu trễ sau 24-48 giờ, kết quả điều trị rất kém hoặc không hiệu quả.
- Không sử dụng các biện pháp sau:
- Garô: Garô là biện pháp làm tắc nghẽn hoàn toàn động mạch. Nó gây đau và rất nguy hiểm và không thể duy trì lâu (không quá 40 phút), chân tay rất dễ bị thiếu máu nguy hiểm. Nhiều trường hợp sau đó phải cắt cụt chân tay vì garô. Ngoài ra khi đến bệnh viện, bác sĩ tháo băng garo ra thì chất độc sẽ cùng lúc ùa về tim khiến bệnh nhân bị sốc, đe dọa tính mạng.
- Trích, rạch, trâm, chọc tại vùng vết cắn: các biện pháp này không có lợi ích, rõ ràng gây hại thêm cho bệnh nhân (tổn thương thêm mạch máu, dây thần kinh,…nhiễm trùng nặng thêm).
- Hút nọc độc: Không có lợi ích.
- Chườm đá (chườm lạnh): Đã được chứng minh là có thể gây hại.
- Không tùy tiện bôi hóa chất, đắp lá cây lên vết thương, uống thuốc khi chưa có chỉ định của Bác sỹ
- Sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo: Không có ích lợi, khi đắp có thể gây nhiễm trùng, khi uống có thể gây hại cho nạn nhân.
- Không nên cố gắng bắt hoặc giết rắn thay vào đó nên ghi nhớ màu sắc, hình dạng và phương thức tấn công của con rắn để mô tả với Bác sỹ (chụp ảnh nếu có thể). Nếu con rắn đã chết hoặc bắt được phải đem cùng với bệnh nhân đến bệnh viện để nhận dạng.
- Đề phòng rắn cắn
- Biết về loại rắn trong vùng, biết khu vực rắn thích sống hoặc ẩn nấp.
- Đi ủng, dày cao cổ và quần dài, đặc biệt khi đi trong đêm tối, đội thêm mũ rộng vành nếu đi trong rừng hoặc đi ở khu vực nhiều cây cỏ.
- Càng tránh xa rắn thì càng tốt, đầu rắn đã chết vẫn có thể cắn người. Không bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong khu vực khép kín.
- Không sống ở gần các nơi rắn thích cư trú hoặc thích đến như các đống gạch vụn, đống đổ nát, đống rác, nơi nuôi các động vật của gia đình.
- Để tránh bị rắn biển cắn, người dân không nên bắt rắn ở trong lưới hoặc dây câu.
- Dùng đèn nếu ở trong bóng tối hoặc vào ban đêm.