Đau bụng ở trẻ em là một triệu chứng phổ biến trên lâm sàng nhưng không dễ để chẩn đoán nguyên nhân và tìm kiếm phương án xử trí kịp thời. Khi xuất hiện đau bụng cấp tính ở trẻ, phụ huynh không được chủ quan và cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị bệnh kịp thời.
1.Đặc điểm đau bụng cấp tính
Đau bụng cấp tính là trường hợp đầu tiên cần được nghĩ tới khi xuất hiện đau bụng ở trẻ. Nhiều bệnh lý nguy hiểm cần được tiến hành phẫu thuật nhanh chóng được gợi ý bằng triệu chứng đau bụng cấp tính. Đau bụng cấp tính được xếp loại vào nhóm đau bụng cấp tính khi có những đặc điểm sau:
+ Triệu chứng khởi phát đột ngột và kéo dài trong thời gian ngắn khoảng vài giờ.
+ Đau bụng dữ dội, tăng dần mức độ nặng theo thời gian
+ Đau bụng khiến trẻ hạn chế cử động, khi thở không thấy bụng phập phồng.
+ Chạm vào khiến trẻ đau nhiều hơn và gạt tay người khám
+ Trường hợp nặng nề hơn, sờ vào thấy bụng trẻ cứng, bác sĩ khám không thể ấn sâu vào thành bụng được.
+ Đau bụng ở trẻ kèm theo triệu chứng toàn thân rầm rộ như lơ mơ, rối loạn tri giác, suy kiệt, sốt cao, biểu hiện nhiễm độc, nhiễm trùng.
Khi trẻ đau bụng với một hoặc nhiều các đặc điểm trên, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất. Việc chủ quan hoặc tự ý mua thuốc điều trị có thể làm lu mờ triệu chứng, bỏ qua cơ hội để chữa trị bệnh cho trẻ.
- Một số nguyên nhân gây đau bụng cấp tính ở trẻ
Đau bụng cấp tính có thể là triệu chứng gợi ý của nhiều bệnh lý khác nhau như:
+ Viêm ruột thừa: đau bụng ở trẻ bị viêm ruột thừa điển hình có tính chất dữ dội khiến trẻ khóc lớn, vật vã và ra nhiều mồ hôi. Phụ huynh cần động viên và giữ trẻ để bác sĩ có thể dễ dàng thăm khám. Viêm ruột thừa xảy ra ở những trẻ lớn sẽ có các biểu hiện tương tự như với người lớn như đau bụng khởi phát ở vùng thượng vị về sau tập trung nhiều ở hố chậu phải, đau liên tục, tăng lên khi thay đổi tư thế, kèm sốt, chán ăn, buồn nôn. Trong những trường hợp nặng, viêm ruột thừa xuất hiện biến chứng viêm phúc mạc, trẻ đau bụng nhiều hơn, hạn chế cử động và gạt tay của người khám khi chạm vào hố chậu phải hoặc bất kỳ vị trí nào.
+ Lồng ruột: đây là nguyên nhân gây tắc ruột phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở trẻ nam và các trẻ bụ bẫm. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở các trẻ từ 6 đến 9 tháng tuổi. Lồng ruột là bệnh lý cấp tính với các triệu chứng điển hình như đau bụng từng cơn, đại tiện phân máu, nôn mửa. Lồng ruột ở trẻ có thể tự tháo và xuất hiện lặp lại nhiều lần, tuy nhiên nếu búi lồng không được tháo gỡ, đoạn ruột bị lồng sẽ thiếu máu nuôi dưỡng, gây hoại tử và biến chứng thành viêm phúc mạc, gây nguy hiểm cho tính mạng của trẻ.
+ Ngộ độc tiêu hóa: đau bụng ở trẻ thường rất hay được nghĩ đến do ngộ độc tiêu hóa. Hóa chất hoặc các vi sinh vật gây bệnh có trong thức ăn đều có thể gây ngộ độc. Rối loạn tiêu hoá kiểu tiêu chảy và nôn mửa là các triệu chứng phổ biến đi kèm với đau bụng. Đau bụng cấp tính trong ngộ độc tiêu hóa có đặc điểm đau thành từng cơn kiểu quặn bụng, nghe âm ruột tăng.
+ U nang buồng trứng xoắn: ở trẻ gái, cần nghĩ đến các bệnh lý khác liên quan đến hệ sinh dục như u nang buồng trứng xoắn khi trẻ có biểu hiện đau bụng cấp tính. Đau thường xuất hiện cùng bên với u buồng trứng, đau nhiều có thể kèm theo cảm giác buồn nôn.
+ Xoắn thừng tinh: trẻ nam có biểu hiện đau bụng đột ngột ở vị trí gần tinh hoàn, sờ vào tinh hoàn thấy đau nhiều cần được nghĩ đến bệnh lý xoắn thừng tinh. Đây là bệnh lý cấp tính, cần được phát hiện sớm để tháo xoắn và bảo tồn chức năng tinh hoàn. Sự chậm trễ trong việc chẩn đoán và điều trị khiến bìu thiếu máu nuôi dưỡng và teo nhỏ dần trong nhiều tháng tiếp theo.
+ Đau bụng do giun
Giun sán là một nguyên nhân phổ biến gây ra đau bụng từng cơn ở trẻ em. Khi xét nghiệm phân, có thể phát hiện trứng giun. Siêu âm cho thấy sự hiện diện của nhiều giun đũa có thể chỉ ra trẻ đang nhiễm giun đũa.
Trường hợp trẻ đau bụng quanh rốn từng cơn do giun chui ống mật thường có các biểu hiện như: Lăn lộn, khóc lớn, chổng mông và đổ nhiều mồ hôi.
+ Ngộ độc thực phẩm
Một nguyên nhân phổ biến khác gây ra trẻ đau bụng từng cơn là ngộ độc thực phẩm. Tình trạng này xảy ra khi trẻ ăn phải thức ăn nhiễm khuẩn, không được nấu chín kỹ hoặc thực phẩm bị ôi thiu,…
Trẻ bị ngộ độc thực phẩm thường cảm thấy buồn nôn và nôn ngay, có thể nôn ra máu, đau bụng, tiêu chảy nhiều lần (phân, nước tiểu có thể có máu), có thể bị sốt hoặc không với nhiệt độ vượt quá 38°C.
+ Táo bón
Một số nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em bao gồm: Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, không uống đủ nước, chế độ ăn thiếu chất xơ, nhịn đi đại tiện, các vấn đề tâm lý và yếu tố môi trường.
Khi trẻ em bị táo bón thường có biểu hiện đầy bụng, chướng bụng, đau bụng từng cơn, chán ăn, mệt mỏi, buồn nôn, khó chịu, số lần đi cầu giảm, hoặc mỗi lần đi cầu rất khó khăn. Với những trường hợp táo bón nặng, trẻ có thể đi tiêu ra máu hoặc bị nứt kẽ hậu môn.
Trên đây chỉ là một số các bệnh lý thường gặp gây nên đau bụng ở trẻ nhỏ. Đau bụng cấp tính là biểu hiện của rất nhiều bệnh lý khác nhau. Phụ huynh và những người chăm sóc khi phát hiện trẻ có biểu hiện đau bụng kèm theo các triệu chứng khác cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.